Page 68 - Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế - Ứng dụng công nghệ mới trong công trình xanh , lần thứ 8

th
HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC TẾ ATiGB LẦN THỨ TÁM - The 8 ATiGB 2023 51

dạng (độ tròn, độ trụ) hoặc các sai lệch về vị trí tương B. Nhiệm vụ thí nghiệm đo
quan (độ đồng tâm, độ đảo,...) thì sẽ tác động rất lớn Trong học phần thực hành kỹ thuật đo, tại bài thực
đến điều kiện làm việc bình thường của chúng, ví dụ hành số 4, các bạn sinh viên được giao nhiệm vụ kiểm
như thân trục bị lệch tâm so với hai đầu ngỏng trục thì tra các sai lệch về yếu tố hình học của chi tiết dạng trục
dẫn đến bánh răng lắp trên nó sẽ bị đảo, hoặc hai đầu như hình 1 thể hiện.
ngỏng trục nếu không đồng tâm vượt quá mức cho
phép thì sẽ không thể lắp vào trong thân hộp được,
v.v...
Vì vậy, kiểm tra các sai lệch về yếu tố hình học của
chi tiết trục sau khi gia công là việc cần thiết trước khi
đưa vào sử dụng. Các bài thực hành đo sai lệch nêu trên
của các chi tiết máy hiện đang được giảng dạy tại
Phòng Thí nghiệm đo lường - Trường Đại học Sư phạm
Kỹ thuật - Đại học Đà Nẵng, tuy nhiên, phòng có số
lượng đồ gá khá ít, các đồ gá đã cũ kĩ. Hơn nữa, các đồ
gá này chỉ đảm nhận chức năng vốn có như: đồ gá đồng
hồ so, đồ gá chống tâm, khối V, v.v... Việc đo nhiều sai
lệch về yếu tố hình học của một chi tiết dạng trục đòi
hỏi nhiều phương pháp đo khác nhau, dẫn đến các loại
dụng cụ đo và đồ gá cũng sẽ yêu cầu khác nhau [3-5].
Từ đó, việc thiết kế chế tạo một đồ gá tích hợp nhiều
tính năng phục vụ cho việc đo nhiều sai lệch sẽ có ý Hình 1. Bản vẽ chi tiết trục và chi tiết trục thực tế
nghĩa thực tiễn đối với việc giảng dạy học phần thí
ngiệm đo. Đồ gá làm giảm thời gian gá đặt chi tiết, từ Đối với chi tiết trục trên, sinh viên phải sử dụng các
đó nâng cao chất lượng giảng dạy cho sinh viên. loại đồ gá và các loại dụng cụ đo hợp lý để kiểm tra các
dạng sai lệch sau:
II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
+ Kiểm tra sai lệch độ tròn của bề mặt B.
A. Giới thiệu
+ Kiểm tra sai lệch độ đảo hướng kính của bề mặt
Các chi tiết dạng trục là loại chi tiết được dùng rất B so với đường tâm A.
phổ biến trong ngành chế tạo máy. Chúng có bề mặt cơ
bản cần gia công là mặt ngoài tròn xoay, mặt này + Kiểm tra sai lệch độ đảo mặt C so với đường tâm A.
thường dùng làm mặt lắp ghép. Tùy theo kết cấu mà có + Kiểm tra độ đồng tâm của bề mặt D so với mặt B.
thể chia các chi tiết dạng trục ra các loại sau:
C. Các phương pháp kiểm tra
+ Trục trơn: Trên suốt chiều dài của trục chỉ có một Đối với kiểm tra sai lệch độ tròn: Chúng ta có thể
kích thước đường kính d. Khi L/d< 4: trục trơn ngắn; sử dụng đồ gá khối V kết hợp với đồng hồ so để tiến
L/d = 4÷10: trục trơn thường; L/d >10: trục trơn dài.
hành kiểm tra như hình 2 thể hiện. Đây là phương pháp
+ Trục bậc: Trên suốt chiều dài L của trục có một đo bằng phép đo ba tiếp điểm với hai điểm tựa vào khối
số kích thước đường kính khác nhau. Trên trục bậc có V, điểm còn lại sẽ tiếp xúc với đầu đo của đồng hồ so.
thể còn có rãnh then hoặc then hoa hoặc có ren. Khi đo, chúng ta quay chi tiết một vòng, lúc này kim
+ Trục rỗng: Loại trục rỗng giữa có tác dụng giảm dài của đồng hồ so sẽ dao động trong phạm vi từ xmin
trọng lượng và cũng có thể làm mặt lắp ghép. đến xmax. Độ tròn của bề mặt trục sẽ được tính:
+ Trục răng: Loại trục mà trên đó có bánh răng  0 = x max - x min (1)
liền trục.
Trong đó:
+ Trục lệch tâm: Loại trục có những cổ trục không
cùng nằm trên một đường tâm như trục khuỷu. xmax - lượng dịch chuyển từ vị trí ban đầu đến vị trí
cao nhất của đầu đo đồng hồ so (mm).
Trong đó trục bậc được sử dụng rất phổ biến do phù
hợp với đặc điểm phân bố ứng suất trong trục, ứng suất xmin - lượng dịch chuyển từ vị trí ban đầu đến vị trí
thay đổi theo chiều dài trục, mặt khác giúp cho việc lắp thấp nhất của đầu đo đồng hồ so (mm).
ghép và sửa chữa thuận lợi. Ví dụ: Trục bậc được sử
dụng trong hộp tốc độ, động cơ… Vì vậy, việc đảm bảo
các yêu cầu kỹ thuật của trục rất quan trọng, việc kiểm
tra là cần thiết.

ISBN: 978-604-80-9122-4